Awards: Mixed Use

Omwille van de cultuurhistorische waarde, de strategische ligging en de nabijheid van de cultuursite, nam de stad in 2011 in samenwerking met de POD Maatschappelijke Integratie en Interwaas het initiatief tot verwerving van de site en de opmaak van een masterplan, met belangrijkste doelstelling:
• het verhogen van het aanbod aan betaalbare en kwalitatieve huur- en koopwoningen in de binnenstad o.b.v. een gezonde sociale mix; tevens in samenwerking met andere publieke en private partners;
• de integratie van culturele voorzieningen in aansluiting op de aanpalende cultuursite;
• het versterken van sociale en socio-culturele integratie via een multidimensionale aanpak;
• het versterken van doorwaadbaarheid van de stad;
• duurzame ontwikkeling: concept van verkeersvrij/luw houden van binnenterrein, gebruik van duurzame en milieuvriendelijke materialen, hergebruik van bestaande gebouwen, aandacht voor keuze van streekeigen groenvoorzieningen, aandacht voor het aanwenden van energie- en waterbesparende maatregelen en technieken, eventueel vegetatiedaken, maatregelen tegen “indoor-pollution”, …;
• revalorisatie van het bouwkundig erfgoed door renovatie en herbestemming en re-integratie in het stedelijk weefsel.

De bestaande VTS-site werd gekenmerkt door een veelheid aan gebouwen, in sequentie geschakeld rond open ruimtes. De architectuur was het resultaat van de sprongsgewijze groei van de textielfabriek en technische school. Oorspronkelijke bouwstijl en ad hoc oplossingen vulden elkaar aan. Ruimte werd gecreëerd door de afbraak van minderwaardige gebouwen. De nieuwe footprint is kleiner dan de bestaande.
Er werd een tweede netwerk toegevoegd, door het samenbrengen van de interne circulatie van diverse gebouwen in één samenhangend systeem. Ter hoogte van beschermde gebouwen en gevels wordt het netwerk naar binnen gebracht; bij de overige gebouwen is de circulatie veruitwendigd. Een consequente materialisatie trekt doorheen de verscheidenheid aan gebouwen een leesbare ‘rode draad’. Vanuit de knooppunten wordt uitzicht geboden op de drie pleinen en de stedelijke omgeving. Een zekere overmaat maakt plaats voor ongedwongen ontmoetingen en sociale cohesie.

Verweving is een intrinsiek kenmerk en een belangrijke troef van de stad.
De publieke ruimte krijgt het statuut van voetgangerszone. Het gebied wordt georganiseerd rond drie pleinen die zijn opgehangen aan een belangrijke doorsteek voor fietsers en voetgangers. Het ontwerp voor de openbare ruimte is eenvoudig, waardoor de gebouwen maximaal tot hun recht kunnen komen.
De site realiseert een diversiteit aan wooneenheden, gespreid over verschillende doelgroepen. We onderscheiden grondgebonden rijwoningen, appartementen en duplexen; huur versus koop; marktconform alover bescheiden tot sociaal.
In het ‘Loftgebouw’ en boven de collectieve atelier- en workshopruimtes van het scharniergebouw vinden we bescheiden koopwoningen. Het geklasseerde Fabrieksgebouw werd gerestaureerd tot sociale koopwoningen.
De uitgewerkte typologieën bestaan bij gratie van herkenbaarheid. De bewoners en bezoekers weten spontaan verbanden te leggen tussen de ruimtelijke omgeving en het gebruik ervan. Het eindresultaat is voor eenieder vlot leesbaar.
De Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans werd uitgebreid en de Stadssschouwburg kreeg atelier- en workshopruimtes in de plint van het scharniergebouw.
De balletzaal kan in aanvulling op de academie functioneren maar ook apart, waardoor deze zaal ook ingezet kan worden voor andere initiatieven. De academie is beheer(s)baar maar toch polyvalent door de beperking van het aantal toegangsdeuren. De culturele collectiviteit injecteert levendigheid.

Dit referentieproject kwam tot stand binnen een complex kader van juridische, planologische en technische randvoorwaarden. De architecten tonen met dit project aan te zijn vertrouwd met de proces- en overlegstructuren gelinkt aan dergelijke projectschaal met gemengd programma, vernieuwende plantypologieën en bouwtechnieken, alsook hoge duurzaamheidambities. Mede dankzij het participatietraject wordt het project ruimer gedragen.
Het architectenteam hield de projectregie strak in de hand en werd hiervoor beloond. Toen een aanvullende competitie werd uitgeschreven voor de nieuwbouw sociale huurwoningen op de site, werd ons architectenteam wederom als laureaat aangeduid, een blijk van vertrouwen voor ons vakmanschap.
Typologisch schakelen zich duplexwoning boven op rolstoelgebruik gerichte simplex woningen. Alle woongelegenheden hebben een eigen voordeur: de simplexwoningen rechtstreeks geadresseerd aan het plein, de duplexwoningen worden ontsloten via een collectieve buitengaanderij. Centraal in het project vinden we een collectieve fietsenstalling. Deze is vlot toegankelijk, voldoende ruim bemeten en voorzien van daglicht.
De jury waardeerde ons streven naar nuances i.p.v. breuken. De architectuur van de nieuwbouw is geïnspireerd op en refereert naar de historische context in het algemeen en de waardevolle gevels in het bijzonder. Zonder het hedendaagse detail in de specifieke uitwerking te schuwen, toont het nieuwbouwontwerp respect voor het gevoelig historisch decor.

De binnengebieden worden geflankeerd door duidelijk afleesbare, archetypische bouwvolumes, zonder nog al te veel exuberante “gebaren” of uitbouwsels. De bestaande statige gevels bepalen in belangrijke mate het karakter en aanvoelen van de binnengebieden. De diversiteit binnen het reeds aanwezige materialen- en kleurenpallet is genuanceerd.
Ook de nieuwbouw schrijft zich in in deze structurerende context door wederom duidelijk leesbare, eenvoudige, bakstenen volumes aan te reiken. Eenvoud vormt de sterkte. Er werd niet gestreefd naar breuken, maar wel naar verschillen/contrasten/nuances.

Het beperken van het grondbeslag is een bijzondere uitdaging. De nood aan robuuste open ruimte voor water, biodiversiteit, hittestress-bestrijding, zuivere lucht,… werpt een ander licht op onze verkavelings- en privatiserings-gewoonten. We zochten niet alleen een oplossing in de hoogte, maar ook in slimmer schakelen en meer delen.
De budgetwoningen, bescheiden woningen en sociale woningen werden hier niet verbannen naar een zogenaamde B-locatie zonder openbaar vervoer en/of andere voorzieningen.
Parkeren gebeurt gecentraliseerd in een bestaand gebouw onmiddellijk aan de ingang van de site. Hierdoor blijft het binnengebied gevrijwaard van autoverkeer.
Een cluster van drie aansluitende pleintjes zorgt voor een ‘short cut’ tussen de Paul Snoekstraat en het Onze-Lieve-Vrouwplein. De pleintjes zijn verkeersvrij, groen ingericht en bestemd voor voetgangers en fietsers. Het is er gezellig vertoeven. Kroon op het werk is een waterpartij op het grootste plein.
Bewust zijnde dat bij de verbouwing van een geklasseerd monument een vrijstelling kan worden bekomen inzake globaal E-peil, willen de opdrachtgever én de ontwerpers toch een energetisch performant eindresultaat nastreven (resulterend onder de noemer “energetisch ernstige verbouwing”). Het is immers geen goed idee om de bewoners op te zadelen met hoge verbruikskosten; er dient toekomstgericht gedacht. De nieuwbouw sociale woningen zijn BEN.