Awards: Réaffectation

Het barokke 'Predikherenklooster' in Mechelen werd vanaf 1650 in verschillende fasen gebouwd, in de late 18e eeuw ontwijd en vervolgens gebruikt als kazerne en militair hospitaal. Vanaf 1975 stond het leeg en veranderde het geleidelijk aan in een indrukwekkende ruïne. In 2010 besloot de stad Mechelen het gebouw te restaureren en in de monumentale ruimten een openbare bibliotheek in te richten. De charme van de ruïne vormt het conceptuele kader van de restauratie en het nieuwe gebruik.
In het project gaan restauratie, nieuwe interventies, sociale programmering en sfeervolle inrichting hand in hand. De warme, tijdloze materialen en de leesbare geschiedenis maken het gebouw tot een veelzijdige openbare huiskamer voor alle inwoners van de stad.

Het Predikheren bestaat uit een grote collectie van boeken en andere media, verschillende zalen, een restaurant en een kloostertuin. De charme van de ruïne vormt het conceptuele kader van de restauratie en het nieuwe gebruik.
De verschillende historische lagen, littekens en sporen van verval met hun uiteenlopende texturen en verkleuringen maken deel uit van de nieuwe ruimtes. Het concept komt het meest tot uiting in de behandeling van de oude kloostermuren en -gewelven, die zich presenteren als abstracte kunstwerken en palimpsest van verschillende lagen van de tijd.

De belangrijkste ruimte is de grote zolder, waar de grootste collecties van de bibliotheek en verschillende werkplekken en de kinder- en muziekbibliotheek zijn ondergebracht. Dankzij een staalconstructie die tussen de oorspronkelijke dakhuid en de nieuwe dakbedekking is aangebracht, is de structuur van het gebouw onzichtbaar versterkt. De gehele historische houten constructie werd in het interieur van de bibliotheek geïntegreerd en zichtbaar gelaten. Nieuwe dakkapellen vormen private leesplekken en zorgen voor brandbeveiliging, daglicht en een prachtig uitzicht over de stad.

Het project kreeg eerder de Vlaamse Erfgoedprijs 2020 en de ARC Interieur Award 2019, mede door de manier hoe restauratie, interieur, technische duurzaamheid en een inclusieve sfeer en gebruiksvriendelijkheid zijn geïntegreerd. Het is een eigentijdse bibliotheek geworden met veel liefde voor de sfeer van de bestaande ruïne die de belangrijkste inspiratiebron vormde voor het ontwerp. Het Predikheren is een openbare huiskamer voor alle Mechelaars, ongeacht hun achtergrond, leeftijd en opleidingsniveau. De waardering van de architecturale kwaliteit is goed geformuleerd door de jury van de ARC 19 Interieur-award: ‘De jury is diep onder de indruk van de gevoelige en fijnzinnige aanpak waarmee de architect het voormalige klooster tot bibliotheek heeft getransformeerd. Het resultaat is een gebouw met een unieke en ontroerende sfeer. Het project is een onbedoeld kunstwerk, oordeelt de jury.
(…) Het project is van een kwaliteit die niet alleen in rationele argumenten kan worden uitgedrukt: Het Predikheren ontroert. De vernieuwende restauratievisie waaruit de liefde voor het monument en zijn geschiedenis spreekt, de zorgvuldige en gerichte ingrepen waarmee het nieuwe programma is vormgegeven en het vakmanschap in akoestiek, licht, detail, kleur en materiaal leveren de rijke en rake gelaagdheid van een betekenisvol ontwerp.’

Alle toegepaste materialen voor constructieve elementen en afwerkingen zijn zoveel mogelijk met het oog op milieuvriendelijke productie, korte transportwegen, een lange levensduur, circulariteit, esthetische duurzaamheid en een fraaie veroudering gekozen, bv nieuw Belgisch marmer ‘Noir de Mazy’, nieuwe eiken meubels en vloerplanken (Deens/ Duits) en hergebruikte Franse en Belgische vloertegels en bakstenen. Het belangrijkste materiaal voor constructieve ingrepen en afwerkingen was massief hout. De constructieve vloer en de brandscheiding (!) tussen zolder en eerste verdieping bestaat uit massief houten vloerelementen, verschillende tussenvloeren uit houten kanaalplaten. De akoestische afwerkingen die op alle verdiepingen zorgen voor esthetisch, akoestisch en thermisch comfort zijn van massief eikenhout.

Bij het samenvoegen van oude en nieuwe materialen is gekozen voor harmonische continuïteit, duurzaamheid en reversibiliteit. Voor de restauratie van bestaande muurschilderingen is gebruik gemaakt van milieuvriendelijke, traditionele en tegelijkertijd innovatieve producten zoals tylose en vliespleister.

‘We werken aan een bibliotheek van de toekomst, maar die toekomst is voor een groot deel onduidelijk. Flexibiliteit en omkeerbaarheid van de inrichting zijn daarom belangrijke duurzaamheidsaspecten.’ (Stad Mechelen)
Alle technische interventies zijn met het oog op tijdloze architectonische kwaliteit, duurzaamheid en reversibiliteit uitgevoerd.
Het bibliotheekconcept en de ruimtelijke inpassingen lenen zich voor toekomstige aanpassingen.
Dankzij de zeer goede ruimteakoestiek in alle ruimtes beschikt Het Predikheren over verschillende ruimtes die geschikt zijn voor uiteenlopend gebruik zoals lezingen, recepties en zelfs kamermuziekconcerten.
Het nieuwe hooggeïsoleerde dak met de nieuw toegevoegde dakkapellen garandeert brandveiligheid, licht, lucht en uitzicht en beperkt warmteverliezen (RWA).
Nieuwe toevoegingen aan het gebouw, zoals de stalen dakopbouw en de nieuwe kozijnen, de massief houten brandscheiding tussen zolder en klooster, de LED -verlichting en de Koude Warmte Opslag (KWO)en eraan gekoppeld een net voor vloerverwarming en vloerkoeling zijn state of the art.