GUMMARUSHOF

DENC-STUDIO

Details

Mechelen
2021
http://www.denc-studio.be
https://www.gumm-cohousing.be/ + https://www.denc-studio.be/projecten/gummarushof-cohousing
Bureau Bouwtechniek, Witteveen+Bos
Projectomschrijving
Vlaanderen kent geen echte collectieve bouw- en wooncultuur. Het gezamenlijk gebruik van ruimte en voorzieningen, laat staan 'collectief ondernemerschap', wordt nog maar sporadisch in de praktijk gebracht.
Het bisdom, eigenaar van de Sint-Gummaruskerk annex school (1926), vond een sociaal geïnspireerde herbestemming belangrijker dan een snelle verkoop.
De complexiteit van dit project schuilt hier in het samengaan van een veelheid aan gebouwen (uit diverse periodes en gekenmerkt door gewijzigde bouwtechnieken), erfgoedzorg, coöperatief ondernemerschap en ambitieuze klimaatambities (van omgang met waterschaarste tot groene mobiliteit).
De woongelegenheden, met verschillende indelingen en afmetingen, bieden onderdak aan alleenstaanden, maar ook gezinnen met of zonder kinderen. Inclusiviteit werd niet uit de weg gegaan.
Het project kreeg, na externe evaluaties, steun toegekend binnen het programma ‘Klimaatneutrale buurten en initiatieven’ en werd in 2020 één van de laureaten van ‘Paraat voor het Klimaat’.
Om inzake duurzaamheid écht een verschil te kunnen maken, moeten we niet alleen zelf ons beste beentje voorzetten, maar ook anderen inspireren om dat te doen. “No method is more effective than a good example”.
We delen nu reeds binnen het project verworven kennis en ervaring a.d.h.v. deelgebruik, opendeurdagen en websites. We willen positieve impact realiseren en een BBA zou als een vliegwiel kunnen werken.
In ieder voormalig klaslokaal vinden we nu een woongelegenheid. De toneelzaal werd opgesplitst en (nieuwbouw) opgetopt. We tellen 23 private units, resulterend in een dichtheid van 48won/ha.
De woningen zijn afgedekt met een groendak en ook de voorzetstructuur wordt ingegroend.
Geen verdichting zonder meerwaarde! Delen is het nieuwe hebben. Het 'Oud Nonnetjeshuis’ is nu een ‘gemeenschapshuis’ met eetplaats, bibliotheek, hobby- muziek- en speelkamer. In het atelier naast de kerk, kan worden geklust en hersteld. Een wasbar koppelt het nuttige aan het aangename.
Meervoudig ruimtegebruik wordt gestimuleerd. De bewoners gebruiken de kerk niet alleen zelf als polyvalente ruimte, maar stellen deze eveneens vanuit hun vennootschap open voor derden. De bewoners zijn allen coöperanten. De focus ligt op activiteiten die de sociale cohesie tussen de bewoners, de buurt en Mechelen stimuleren.
Het verhard binnengebied werd omgevormd tot collectieve tuin met fietsenstalling, zwemvijver, moestuin, rustige verpozingsplekken én speelruimte voor de kinderen. De groene oase bewerkstelligt meer biodiversiteit, waterinfiltratie, gezonde lucht en een betere levenskwaliteit. We verbinden omliggende gebieden en organisaties (i.s.m. ondermeer Departement Omgeving van de Vlaamse Overheid, Scouts Sint-Gummarus en Gidsen OLV, Stad Mechelen, Kind & Samenleving, Vlaamse Dienst Speelpleinwerk en de Speelmakers. Er werd geïnvesteerd in een kast voor de kerkuil, zwaluwnesten en een vleermuisverblijf.
In Vlaanderen hebben we een traditie van ruimte innemen. Het aandeel verharde ruimte neemt nog elke dag toe, wat ondermeer leidt tot stijgend overstromingsgevaar, hitte-eilanden en dalende biodiversiteit.
Om een inhaalbeweging te maken, startte de Vlaamse Regering een traject op dat zowel op het terrein onthardingen wil realiseren, als op beleidsniveau aan kennisopbouw wil doen. GUMMARUSHOF mocht als ‘quick win project proeftuinen ontharding’ rekenen op 100’000€ subsidie.
De nieuwe footprint is kleiner dan de bestaande. De betondallen van de voormalige speelplaats werden verwijderd en het sanitair blok gesloopt.
Het studiebureau Witteveen+Bos stelde een water¬infiltratieplan op. De grond¬waterstand en de waterdoorlaatbaarheid van de bodem gemeten met peilbuizen. Ondanks de jarenlange afdekking bleek de sponsfunctie nog goed te zitten. Verbeteringen werden aangebracht onder de vorm van land¬schappelijke glooiingen en wadi’s (~18m³).
Verder onderzochten Witteveen+Bos hoeveel regenwater best opzij wordt gehouden ter recuperatie.
Op basis van detailstudie werden 3 regenwaterputten geplaatst, met een gezamenlijke capaciteit van 60’000L. Het regenwater wordt her¬gebruikt in de tuin, het gemeen¬schap¬pelijk sanitair en de wasbar.
De toekomst van de stad wordt in toenemende mate bepaald door wat er al is. GUMMARUSHOF schenkt nieuw leven: geen tabula rasa, maar in respect voor het bestaande art-decogetint complex opgenomen in de inventaris van onroerend erfgoed. Hergebruik van materiaal beperkte zich niet tot de structurele elementen. Ook tegelvloeren werden zorgvuldig uitgebroken, gestockeerd en een nieuwe toepassing gegeven.
Beschadigingen werden hersteld, weliswaar als zichtbare littekens, niet weggestoken achter nieuwe lagen.
Als we vandaag willen bouwen aan morgen, dienen we de bouwsector meer te digitaliseren. Door de inzet van BIM zijn de ingezette materialen traceerbaar i.f.v. later hergebruik. Het BIM-model beperkt zich niet tot de houtbouw; ook de technieken zijn mee gemodelleerd. De afbouw is in belangrijke mate van het droge type.
De compactaggregaten zijn plug-and-play plaatsbaar en vervangbaar.
Om de sequentie aan diverse bouwentiteiten wat tot een geheel te kunnen binden, werd een voorzetstructuur ontworpen. Deze omvat toegangen, vluchtwegen en terrassen. Bij de keuze van profielen en verbindingen werd in belangrijke mate rekening gehouden met onderhoudsvriendelijkheid en herbruikbaarheid. De geprefabriceerde elementen klikken als een meccano bouwsysteem in elkaar. De bestaande bomen werden beschermd.
Er werd in belangrijke mate geïnvesteerd in deelruimtes en deelmobiliteit, voor eigen gebruik én derden.
Historische gebouwen scoren, door hun lange levensduur, goed binnen het deelthema ‘materialen’. Door het behoud van funderingen, tussenvloeren, muren en de recuperatie van tegels waren behoorlijk wat minder nieuwe materialen benodigd.
Naar de toekomst toe, wordt koolstofsequestratie belangrijk. In de open ruimte maximaliseerden we het aandeel volle grond. De bio-ecologisch verantwoorde FSC houtbouw optoppingen hebben een dubbele positieve impact op het klimaat. Houtbouw is niet alleen zelf een CO2-opslagvat uit de atmosfeer, maar roomt tegelijk ook de CO2-intensieve productie van oa. staal af.
Er wordt niet enkel ingezet op compact wonen, ruimtes en spullen delen, maar ook in het zoveel mogelijk zelf en hernieuwbaar invullen van de energiebehoeften.
De BEN-woningen beschikken over een individuele warmtepomp, een balansventilatie en een sanitaire boiler, gebundeld in een compact-aggregaat die nauwelijks 0.54m² vloeroppervlakte inneemt. Een ingebouwde sturing weet de energiestromen knap efficiënt op elkaar af te stemmen.
De energie wordt aangeleverd door het collectief geothermisch boorveld. Warmte die tijdens passieve koeling in het captatienet wordt geïnjecteerd, wordt later weer onttrokken bij warmtevraag. Door niet voor iedere woonst een individuele boring te voorzien, maar een groter geothermisch veld te delen, wordt bufferen en recuperen van warmte geoptimaliseerd, wat tevens het seizoensrendement van de compact-aggregaten ten goede komt.
Zonnepanelen leveren stroom.
Editie 2022

Bekijk de winnaars

Bekijk de winnaars van de 2022 editie van de Belgian Building Awards

Zie de winnaars
Ontdek de foto's

van vorige edities

Klik hieronder en bekijk de foto's

Naar de galerijen